De draak van Gelre – de geboorte van een symbool – 878 n.Chr. – In de buurt van Pont
De draak van Gelre is de reden dat Gelre is gesticht door de zonen van de heer van Pont. Althans, dat was de uitleg van priester Willem van Berchen die het verhaal in 1465 schrijft. Het verhaal over de draak laat hij plaatsvinden in het jaar 878 n.C. Het verhaal is een onderdeel over het ontstaan en de geschiedenis van Gelre en is de oudste geschiedschrijving over Gelre.
Voor het geval je mocht twijfelen of het onderstaande verhaal over de draak echt is gebeurd kan ik je vertellen dat het niet is gebeurd. Het drakenverhaal bestond al veel langer, maar van Berchen heeft het zich toegeëigend en gekoppeld aan de geschiedenis van Gelre. Ook zijn poging tot geschiedschrijving met de zonen van Pont en het stichten van burcht Gelre in de 9de eeuw is niet waar. Gelre werd pas veel later gesticht.
Het verhaal hieronder is mijn variatie. In de oorspronkelijke versie van van Berchen komen bijvoorbeeld de mispelbloemen niet voor. Die zijn pas in een variatie later toegevoegd om het bestaande geslacht van Gelre te koppelen aan het drakenverhaal.
De draak van Gelre – de geboorte van een symbool – 878 n.Chr. – In de buurt van Pont
“Gelre, Gelre, Gelre!” De laatste rauwe kreet van de draak snijdt door de mistige ochtendlucht en galmt over het moerasland bij de rivier de Niers, vlakbij Pont. Zijn enorme lijf, bedekt met glinsterende groene schubben, schokt nog een laatste keer voordat het roerloos blijft liggen tussen de oude mispelbomen. Het wezen dat jarenlang dood en verderf heeft gezaaid, is eindelijk verslagen. De stilte die volgt, lijkt haast onnatuurlijk na de voortdurende terreur en zijn afschuwelijke gebrul al die jaren.
Wekenlang bereiden we de aanval voor. Mijn broer Lupold en ik, zonen van Otto van Pont, volgden de draak, bestudeerde zijn gedrag en ontdekte zijn zwakke plek. Vele ridders voor ons hebben het geprobeerd en hebben het niet overleefd. Wij weten daarom dat een directe aanval een zekere dood kan betekenen. Maar, wij kunnen en willen niet anders. Het gaat om de eer van God en onze vader Otto en om de veiligheid van de boeren in ons gebied. En als we slagen worden we ridders. Dus smeden we een plan waarin snelheid, precisie en een beetje geluk het verschil moeten maken.
Lupold beweegt zich stilletjes naar de rechterflank van het beest. Ik neem positie in aan de linker voorkant. De afspraak is simpel: Lupold zal een steen gooien om de draak af te leiden. Zodra hij zich naar rechts draait, komt zijn borst bloot te liggen en dat is mijn kans, mijn moment.
Ik steek mijn hand omhoog ten teken dat Lupold de steen kan gooien. Lupold gooit met precisie hard tegen de mispelboom naast de draak. Het beest schrikt wakker van dit onbekende geluid, opent zijn ogen, tilt zijn kop op en draait naar rechts naar het onverwachte geluid. Nu! Geen tijd voor twijfel. Ik storm een paar passen naar voren en met al mijn kracht stoot ik mijn speer in de schubloze borst tot in zijn hart. Ik hijg als een paard, beelden van mijn familie en mijn vader flitsten door mijn angstige gedachten.
Een oorverdovend gebrul scheurt door de lucht: “Gelre, Gelre, Gelre!” Ik sta op veilige afstand met een overweldigende mix van angst, kracht en verbazing te kijken naar de laatste momenten van de draak. Bij elke hartslag spuit er bloed uit zijn wond. Ik zit inmiddels onder deze vieze stinkende rode smurrie. De draak zwaait in verwarring zijn kop wild heen en weer en klauwt een paar keer met zijn klauwen machteloos op de grond. Het gaat snel. Zijn kop begint te zakken. Een koude rilling trekt langs mijn ruggengraat. Dan stort plotseling zijn kop op de grond. Ik hoor stilte, echte stilte.
Ik hijg, ben sprakeloos en tril over mijn hele lichaam. Eindelijk kijk ik naar mijn broer die op mij af komt rennen en om mijn hals vliegt. Ik voel hem ook trillen. We huilen schaamteloos alle spanning van ons af. “Hij is dood,” fluisterde Lupold, alsof hij de draak niet wakker wilde maken. “Hij is dood.”
We lopen zonder te praten naar onze paarden en kijken regelmatig om naar de draak, om te zien of het beest nog steeds dood is. De ochtendkou en de vochtige mistige lucht deren mij niet. Zittend op onze paarden beginnen we al snel te galopperen en komen we helemaal los. We brullen en schreeuwen onze overwinningskreten tegen elke boerenknecht die al vroeg op pad is naar zijn werk: “We hebben de draak gedood, de draak is dood.” Ik zag de boeren stomverbaasd naar ons kijken, twee voorbijrazende mannen besmeurd met bloed en uitzinnig schreeuwend op hun paarden.
Toen de burcht in zicht kwam, brak de zon door de mist heen, alsof het een afgesproken scenario was. Ik zie mijn vader staan zwaaien en ik begin opnieuw te huilen. Wij springen van onze paarden en omarmen onze vader. Vader bevestigd wat wij zelf noch amper kunnen geloven en zegt: “Jullie hebben de draak gedood.”
Het nieuws over de dode draak verspreid zich razendsnel onder de her en der wonende boeren. Boerenknechten, mannen, vrouwen, hele gezinnen en enkele ridders hadden hun werk gestaakt en verzamelden zich die ochtend allemaal bij de burcht om te horen of het waar was, of de vloek die hen zo lang in zijn greep had gehouden, echt gebroken was.
Velen van hen hadden angstige nachten doorgebracht, luisterend naar het gebrul van de draak, en sommigen van hun dierbaren hadden een confrontatie met de draak niet overleefd. In hun ogen was dan ook een glimp van ongeloof. Toen riep vader Otto met trots naar de menigte: “De draak is dood! Mijn zonen hebben de draak gedood”. Het gejuich was oorverdovend.
Toen de eerste golf van vreugde wat was afgezakt en ik nog steeds op een schild stond te balanceren om staande te blijven, krijg ik een ingeving. Kijkend naar al die blije mensen roep ik: “Dit is meer dan alleen onze overwinning, het is een nieuw begin. De draak is weg, maar we moeten ons land beschermen en sterker maken dan ooit tevoren.” Ik zag Lupold instemmend knikken. “We moeten iets doen om dit te herinneren”, roep ik geïnspireerd verder. De draak heeft ons land lang genoeg geteisterd. Mensen moeten weten wat hier is gebeurd.” Ik sprong van het schild op de grond en kijk naar mijn vader. “We bouwen een burcht,” zeg ik, terwijl ik de richting van de draak op wijs, daar waar het moerasland overgaat in stevigere grond. “Niet zomaar een burcht, maar een symbool van hoop en kracht. En we noemen de burcht … Gelre. Als herinnering aan de kreten van het beest dat wij hebben overwonnen.”
Ik zag mijn vader zichtbaar trots naar ons kijken en plotseling voel ik zijn hand op mijn schouder en zag ik dat hij dat ook deed bij Lupold. “Gelre zal meer zijn dan een burcht. Het zal een erfenis zijn. Jullie overwinning zal niet vergeten worden.”
De broers hielden woord. In de omgeving van de plek waar de draak zijn einde vond, verrees later een burcht. In het nieuwe wapen van de nieuwe vesting stonden drie mispelbloemen, niet wit zoals mispelbloemen horen te zijn, maar rood gekleurd als symbool van het drakenbloed dat was vergoten. Rond de burcht groeide een dorp, het dorp werd een stad, rondom de stad werd Gelre een gebied, en het gebied werd een graafschap en later een hertogdom. Nog veel later was er Gelderland en het voetbalstadion van Vitesse met de naam Gelredome. Er kwamen Gelre Ziekenhuizen. De stad Geldern en het dorp Pont bestaan nog steeds, in Duitsland. Het verhaal van de moedige daad van Wichard en Lupold, die met gevaar voor eigen leven de draak hadden gedood, werd doorverteld, van dorpelingen tot reizigers, tot 12 eeuwen later in dit boek. Waarom in dit boek? Omdat ons voorbloed, voorbloed-Angenent, al eeuwen in dit gebied wonen en ze getuigen waren van deze epische gebeurtenis.[i]
[i] Dit drakenverhaal is mijn variatie op het verhaal De Draak van Gelre. Ik heb gebruik gemaakt van de originele samenvatting van van Berchen en andere variaties die te vinden zijn op de volgende websites: *Volksverhalen Almanak, Beleven, www.beleven.org/verhaal/wichard.sage, 16 juni 2025, *De draak van Gelre, Verhalenbank, www.verhalenbank.nl/items/slow/5126616 juni 2025, *De draak van Gelre, Het woud der verwachting, www.hetwoudderverwachting.nl/de-draak-van-gelre.html
