De oorsprong van het woord hof is onduidelijk. Men heeft geen duidelijk etymologisch bewijs gevonden voor een Franse, Latijnse of Germaanse afstamming. Een paar gangbare betekenissen zijn:
- Het koninklijk hof, hofhouding – adellijke omgeving van gebouw en personeel.
- Hof van Eden – omsloten tuin genoemd in de Bijbel.
- Hofstee/hofstede – de woning/boerderij van een boer of van een edelman.
- Hoeve/boerderij – de woning en bedrijfsruimte van een boer.
- Het Hof /Gerechtshof – Gebouw waar recht wordt gesproken.
- Hofstelsel – een middeleeuws systeem van exploitatie van landgoederen.
Op beperkte schaal werd het hofstelsel ook gehanteerd in het oosten van Nederland. Het hofstelsel-systeem was tweeledig. Er was een centrale hoeve of vroonhoeve (vroon is ook een stuk land), waar de pachtboer woonde met personeel en daaromheen een reeks van daarmee verbonden kleinere hoeven (horigenhoeven) met boerengezinnen die aan de vroonhoeve moesten afdragen. De pachtboer kon iemand van adel zijn die weer schatplichtig was aan een hogere vorst.
[Middelnederlands: fréa (heer)>frô ((heer)>vroon (van de heer). Ook vrouw is hiervan afgeleid: van de heer.]
Rondom adellijke hoven ontstond vaak een gehucht met een kapel. De horige boer met zijn eigen hoeve was geen eigenaar van de hoeve en de grond. Hij had als verplichting o.a. het afstaan van een deel van de opbrengst van het land en het verlenen van herendiensten aan de heer. Later mocht de horige boer ook geld afstaan aan de heer in plaats van de opbrengst van het land. Soms moest ook verplicht meegevochten worden met de heer. De heer zelf gaf militaire bescherming en rechtszekerheid.
Waarom werd iemand een horige boer?
a. Als vrije kleine boer kon je soms in roerige en gewelddadige tijden bescherming zoeken bij een lokale sterkere edelman of pachtboer.
b. Soms was een boer verdreven van zijn land en zocht hij werk bij een machtiger iemand.
c. Soms werden mensen als lijfeigene (slaaf) tewerkgesteld op een boerderij.
We moeten in beginsel bij een hof niet aan een kasteel of burcht denken. Zo groots was het allemaal niet, ook niet voor de meeste adel. Een voorbeeld van een hof (Zourshof) is te zien op de foto, vaak in carré vorm gebouwd.
Interpretatie.
De hoven aen gen Eijndt, zoals besproken in het artikel op de website, zijn waarschijnlijk allemaal horige boeren geweest.